Kryteria kwalifikacji do leczenia w Centrum Urazowym (CU)

Pacjent z obrażeniami ciała to codzienność w praktyce Zespołów Ratownictwa Medycznego. Z obrażeniami ciała najczęsciej mamy do czynienia w wyniku wypadków komunikacyjnych, upadków z wysokości oraz innych nieprzewidywanych zdarzeń. Oprócz tego, że pacjent powinien zostać profesjonalnie zabezpieczony przez ZRM, należy również podjąć ważną decyzję, do którego wyspecjalizowanego ośrodka powinien trafić, aby został kompleksowo zdiagnozowany i odpowiednio leczony. W 2010 roku powstało Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie Centrum Urazowego, które ułatwia personelowi ZRM podjęcie decyzji, co do transportu pacjenta do konkretnego ośrodka. W rozporządzeniu tym znajdziemy informacje na temat rodzaju obrażeń u pacjenta urazowego, które spełniają kryteria do leczenia w Centrum Urazowym (CU).

Kryteria do leczenia w Centrum Urazowym

Osobę w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego kwalifikuje się do leczenia w centrum urazowym w przypadku, gdy jest pacjentem urazowym w rozumieniu art. 3 pkt 12 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, spełniającym następujące kryteria:

1) występujące co najmniej dwa spośród następujących obrażeń anatomicznych:

a) penetrujące rany głowy lub tułowia lub urazy tępe z objawami uszkodzenia narządów wewnętrznych głowy, klatki piersiowej i brzucha,
b) amputacja kończyny powyżej kolana lub łokcia,
c) rozległe zmiażdżenia kończyn,
d) uszkodzenie rdzenia kręgowego,
e) złamanie kończyny z uszkodzeniem naczyń i nerwów,
f) złamanie co najmniej dwóch proksymalnych kości długich kończyn lub miednicy;

2) towarzyszące co najmniej dwa spośród następujących zaburzeń parametrów fizjologicznych:

a) ciśnienie skurczowe krwi równe lub poniżej 80 mm Hg,
b) tętno co najmniej 120 na minutę,
c) częstość oddechu poniżej 10 lub powyżej 29 na minutę,
d) stan świadomości w skali Glasgow (GCS) równy lub poniżej 8,
e) saturacja krwi tętniczej równa lub poniżej 90%. 

Czym są Centra Urazowe?

Centrum urazowe to wydzielona funkcjonalnie część szpitala. Oddziały specjalistyczne są tu powiązane ze sobą organizacyjnie oraz zakresem zadań tak, aby umożliwić szybkie diagnozowanie i leczenie pacjenta urazowego. Do zadań centrum urazowego należą przyjmowanie oraz kompleksowa diagnoza i wielospecjalistyczne leczenie pacjenta, zgodnie z aktualną wiedzą medyczną w zakresie terapii ciężkich, mnogich lub wielonarządowych obrażeń ciała. Po zakończeniu udzielania świadczeń zdrowotnych centrum kieruje pacjenta urazowego na inny oddział szpitala, gdzie znajduje się centrum urazowe lub do innego podmiotu w celu kontynuowania leczenia lub rehabilitacji. Centrum urazowe zabezpiecza świadczenia dla co najmniej 1 mln mieszkańców, którzy mieszkają w takiej odległości od centrum urazowego, która pozwala na dotarcie tam z miejsca zdarzenia w ciągu 1,5 godziny.

W strukturze centrum działają specjalistyczne oddziały zabiegowe i pracownie diagnostyczne udzielające świadczeń zdrowotnych pacjentowi urazowemu. Są to:

• oddział anestezjologii i intensywnej terapii, zapewniający gotowość co najmniej dwóch stanowisk intensywnej terapii;
• blok operacyjny, zapewniający stałą gotowość co najmniej jednej sali operacyjnej;
• pracownia endoskopii diagnostycznej i zabiegowej, czynna całą dobę;
• oddziały, w szczególności:
  • chirurgii ogólnej lub obrażeń wielonarządowych,
  • ortopedii i traumatologii narządu ruchu,
  • neurochirurgii lub chirurgii ogólnej z profilem neurotraumatologii,
  • chirurgii naczyń lub chirurgii ogólnej z profilem chirurgii naczyń.

Centrum urazowe dysponuje lotniskiem lub lądowiskiem dla śmigłowca ratunkowego, zlokalizowanego w takiej odległości, aby było możliwe przyjęcie pacjentów urazowych bez pośrednictwa specjalistycznych środków transportu sanitarnego. Centrum zapewnia dostęp do sprzętu i aparatury medycznej, które umożliwiają całodobowe i niezwłoczne wykonywanie badań diagnostycznych, bez konieczności przewożenia pacjenta urazowego specjalistycznymi środkami transportu sanitarnego. Są to w szczególności:

• RTG;
• USG, USG – Doppler;
• Echo-kardiografia;
• tomografia komputerowa (spiralna, wielorzędowa);
• rezonans magnetyczny;
• angiografia i radiologia interwencyjna;
• diagnostyka laboratoryjna, w tym mikrobiologiczna.

Centrum musi również posiadać wyposażenie medyczne niezbędne do wykonywania przyłóżkowej i całodobowej endoskopii diagnostycznej i zabiegowej (w szczególności: gastroskop, kolonoskop, bronchoskop).

Centra urazowe w Polsce

W Polsce działa 14 centrów urazowych udzielających świadczeń opieki zdrowotnej na rzecz pacjentów z mnogimi wielonarządowymi obrażeniami ciała (tzw. pacjentów urazowych):

• Akademicki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza we Wrocławiu;
• Szpital Akademicki Nr 1 w Bydgoszczy;
• Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 4 w Lublinie;
• SP ZOZ Szpital Wojewódzki w Zielonej Górze;
• Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Kopernika w Łodzi;
• SP ZOZ Szpital Uniwersytecki w Krakowie;
• Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie;
• Wojewódzkie Centrum Medyczne w Opolu;
• Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku;
• Szpital Wojewódzki Nr 2 w Rzeszowie;
• Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku;
• Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Nr 5 im. św. Barbary w Sosnowcu;
• Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie;
• Wielospecjalistyczny Szpital Miejski im. Józefa Strusia z Zakładem Opiekuńczo Leczniczym SPZOZ w Poznaniu.

Dodatkowo z systemem PRM współpracują jednostki organizacyjne szpitali wyspecjalizowane w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych niezbędnych dla ratownictwa medycznego, które zostały ujęte w wojewódzkich planach działania systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego.

Centra Urazowe dla dzieci

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 stycznia 2016 w sprawie centrum urazowego dla dzieci reguluje Nam wszystkie aspekty związane z działalnością leczniczą tej struktury oddziału.

Rozporządzenie określa: 

1) szczegółowe wymagania organizacyjne centrum urazowego dla dzieci, w zakresie minimalnego wyposażenia diagnostycznego oraz technicznego;

2) minimalne zasoby kadrowe zespołu urazowego dziecięcego;

3) kryteria kwalifikacji osoby do ukończenia 18. roku życia będącej w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego do leczenia w centrum urazowym dla dzieci;

4) sposób postępowania z pacjentem urazowym dziecięcym.

Wyposażenie centrum

Centrum dysponuje środkami technicznymi i organizacyjnymi zapewniającymi: 

1) łączność telefoniczną realizowaną co najmniej przez jednego operatora telefonii stacjonarnej i jednego operatora telefonii mobilnej z:

a) lekarzem koordynatorem ratownictwa medycznego,

b) dyspozytorami medycznymi,

c) innymi podmiotami leczniczymi, w tym regionalnymi centrami krwiodawstwa i krwiolecznictwa;

2) łączność radiową z:

a) lekarzem koordynatorem ratownictwa medycznego,

b) dyspozytorami medycznymi,

c) zespołami ratownictwa medycznego, w tym lotniczymi zespołami ratownictwa medycznego;

3) bezprzewodowe przywoływanie osób, w szczególności członków zespołu urazowego dziecięcego;

4) dokonywanie bieżących konsultacji za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności między oddziałami szpitala, w którym znajduje się centrum, oraz z innymi podmiotami leczniczymi w sposób gwarantujący zachowanie poufności oraz integralności danych pacjenta, którego konsultacja dotyczy. W przypadku konieczności przesyłania danych identyfikujących pacjenta zachowanie poufności należy zapewnić poprzez system kodowania tych danych uniemożliwiający identyfikację danych osobowych bez znajomości tego kodu. Analogiczna ochrona może być też zapewniona poprzez anonimizację danych osobowych.

Zespół urazowy dziecięcy

 

1. W skład zespołu urazowego dziecięcego wchodzą co najmniej: 

1) lekarz szpitalnego oddziału ratunkowego będący lekarzem systemu;

2) lekarze posiadający tytuł specjalisty lub specjalizację II stopnia w dziedzinie medycyny mającej zastosowanie w leczeniu pacjenta urazowego dziecięcego, w szczególności chirurgii dziecięcej, ortopedii i traumatologii narządu ruchu oraz neurochirurgii;

3) lekarz posiadający tytuł specjalisty w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii lub lekarz posiadający specjalizację II stopnia w dziedzinie anestezjologii lub anestezjologii i reanimacji, lub anestezjologii i intensywnej terapii.

2. Pracami zespołu urazowego dziecięcego kieruje kierownik zespołu.

3. Kierownik podmiotu leczniczego, w którym znajduje się centrum:

1) określa skład zespołu urazowego dziecięcego spośród lekarzy posiadających kwalifikacje

2) wyznacza kierownika zespołu urazowego dziecięcego spośród lekarzy

3) zapewnia udział lekarza posiadającego tytuł specjalisty w dziedzinie chirurgii naczyniowej lub lekarza posiadającego specjalizację II stopnia w dziedzinie chirurgii naczyniowej w składzie zespołu urazowego w czasie nie dłuższym niż 1 godzina od chwili stwierdzenia okoliczności uzasadniających taką obecność.

4. W razie potrzeby, w zależności od rodzaju obrażeń występujących u pacjenta urazowego dziecięcego, w skład zespołu urazowego dziecięcego wchodzą lekarz lub lekarze posiadający tytuł specjalisty lub specjalizację II stopnia w innych dziedzinach medycyny niż wymienione w ust. 1 i ust. 3 pkt 3; decyzję w tym zakresie podejmuje kierownik zespołu urazowego dziecięcego.

Kontakt z lekarzem szpitalnego oddziału ratunkowego

 

1. Kierownik zespołu ratownictwa medycznego albo wyznaczony przez tego kierownika członek zespołu ratownictwa medycznego zgłasza dyspozytorowi medycznemu stwierdzenie wystąpienia kryteriów i  pozostaje w kontakcie z lekarzem szpitalnego oddziału ratunkowego szpitala, w którym znajduje się centrum, wskazanego przez dyspozytora medycznego, do czasu przyjęcia pacjenta urazowego dziecięcego do tego oddziału.

2. W zakresie obowiązku pozostawania w kontakcie z lekarzem szpitalnego oddziału ratunkowego szpitala, w którym znajduje się centrum, wskazanego przez dyspozytora medycznego nie stosuje się do lotniczego zespołu ratownictwa medycznego.

3. Kierownik podmiotu leczniczego, w którym brak centrum, albo lekarz przez niego wyznaczony, w przypadku stwierdzenia wystąpienia kryteriów do leczenia w CU pozostaje w kontakcie z lekarzem szpitalnego oddziału ratunkowego szpitala, w którym znajduje się centrum, najbliższego pod względem czasu dotarcia.

Wstępna diagnostyka pacjenta urazowego dziecięcego

 

1. W szpitalnym oddziale ratunkowym zlokalizowanym w szpitalu, w którym znajduje się centrum, przeprowadza się wstępną diagnostykę pacjenta urazowego dziecięcego oraz jego leczenie w zakresie niezbędnym dla stabilizacji funkcji życiowych.

2. Decyzję w sprawie kolejności udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentowi urazowemu dziecięcemu w przypadku rozbieżności pomiędzy członkami zespołu urazowego dziecięcego podejmuje kierownik tego zespołu.

3. Dalsza diagnostyka i wielospecjalistyczne leczenie pacjenta urazowego dziecięcego w centrum odbywa się w specjalistycznym oddziale zabiegowym wskazanym przez kierownika zespołu urazowego dziecięcego.

Wartości parametrów fizjologicznych dla dzieci

Załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 stycznia 2016 r. (poz. 145)

 

Słowniczek:

pacjent urazowy – osobę w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego spowodowanego działaniem czynnika zewnętrz-nego, którego następstwem są ciężkie, mnogie lub wielonarządowe obrażenia ciała

pacjent urazowy dziecięcy – osobę do ukończenia 18. roku życia w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego spowo-dowanego działaniem czynnika zewnętrznego, którego następstwem są ciężkie, mnogie lub wielonarządowe obrażenia ciała

Źródło:

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 czerwca 2010 r. w sprawie centrum urazowego 

2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 stycznia 2016 r. w sprawie centrum urazowego dla dzieci

3. http://www.mz.gov.pl/system-ochrony-zdrowia/panstwowe-ratownictwo-medyczne/centra-urazowe/